ERGENLER DE YAS TUTAR
Her yıl binlerce ergen sevdiği birinin ölümünü yaşar. Bir ebeveyni, kardeşi, arkadaşı ya da akrabası ölen ergen, kimliğini oluşturmada ona yardımcı olan birisini kaybetmenin acısını hisseder ve ölümle ilgili bu duygular hayatının sonuna kadar yaşamının bir parçası olur.
Bu dönemde, ebeveynleri, öğretmenleri ya da arkadaşları ergene yardımcı olabilirler. Yetişkinler, açık, dürüst ve sevecen olurlarsa, bu acı verici yaşantı genç için öğretici de olabilir.
BİRÇOK ERGENE GÜÇLÜ OLMASI SÖYLENİR
Ne yazık ki birçok yetişkin, ergenleri yaslarını paylaşmaları için yüreklendirecek anlayıştan yoksundur. Yastaki ergenler, karmaşık duygularla boğuştuklarını gösteren çeşitli sinyaller verirler ve gerçekte olduğundan daha iyi baş ediyormuş gibi davranmak zorunda kalırlar.
Bir ebeveyni öldüğünde genellikle ergene güçlü olması ve diğer ebeveynine destek olması söylenir. Oysa ergenler birilerine destek olma konusunda deneyimsizdirler. Bu tür çatışmalar yas sürecini aksatır.
ERGENLİK ZATEN ZOR BİR DÖNEMDİR
Ergenler artık çocuk değildir ancak henüz yetişkin de değildirler. Bebeklik dönemi dışında hiçbir gelişimsel dönem ergenlik kadar değişimlerle dolu değildir. Ergen, çocukluğun güvenli ortamını bırakarak ebeveynlerinden ayrılma sürecini yaşamaya başlar. Bir ebeveyn ya da kardeşin ölümü, zaten güç olan bu dönemde harap edici bir yaşantı olabilir. Sevdiği birisinin ölümünü yaşayan yastaki ergen, aynı zamanda fiziksel, psikolojik ve akademik baskılarla da karşı karşıya kalır. Ergen, bir yetişkin gibi görünmeye başlasa da fiziksel gelişimi duygusal olgunluk düzeyiyle aynı olmadığından yas sürecinde tutarlı ve şefkatli bir desteğe ihtiyaç duyar.
ERGENLER ÇOĞUNLUKLA ANİ ÖLÜMLERLE KARŞILAŞIRLAR
Ergenlerin karşılaştıkları ölümler genellikle ani ve beklenmediktir. Ergenin ebeveyni ani bir kalp krizi geçirerek, kardeşi bir trafik kazasında ya da bir arkadaşı intihar ederek ölebilir. Bu ölümler, ergenin uzun süre, yaşadıkları gerçek değilmiş gibi hissetmesine neden olur.
Sevilen birinin ölümü karşısında yaşanan bu şaşkınlık duygusu ya da hiçbir şey hissetmeme durumu, genellikle ergenin erken yas yaşantısının bir parçasıdır. Bu duygusuzluk hali değerli bir amaca hizmet etmektedir : ergenin duygularının düşünceleriyle uyum sağlaması için zaman kazandırır. Bu durum inanmak istemediği şeyle başa çıkabileceği zamana kadar onu ölüm gerçeğinden korur.
ERGENLER DESTEKSİZ KALABİLİRLER
Çoğu insan, ergenlerin ailelerinden ve arkadaşlarından sürekli destek gördüklerini düşünür. Gerçekte bu tümüyle doğru olmayabilir. Ergenler genellikle kendilerine yüklenen sosyal beklentiler nedeniyle desteksiz kalırlar.
Ergenlerin bir an evvel büyümeleri ve ailenin diğer üyelerine – özellikle hayatta kalan ebeveyne ve kardeşlerine – destek olmaları beklenir. Birçok ergene “artık sen ailenle ilgilenmek zorundasın” denir. Ailesiyle ilgilenme sorumluluğunu yüklenen ergenin artık yas tutma fırsatı yoktur.
Bazen, ergenlerin arkadaşlarından teselli bulacaklarını düşünürüz. Fakat ölüm sözkonusu olduğunu bu doğru olmayabilir. Yastaki gençlere çoğunlukla akranları ilgisiz kalırlar. Öyle görünüyor ki, böyle bir yas yaşantısı olmayan akranlar, gencin kaybını tümüyle yok sayarak, çaresizlik duygularını yansıtmaktadırlar.
Yastaki bir gence yardım etmek istiyorsak, duygusal destekten yoksun bir çevrede yaşıyor olabileceğini aklımızdan çıkarmamalıyız.
İLİŞKİ ÇATIŞMALARI OLABİLİR
Ergenler bağımsızlıklarını kazanmaya çalışırken sık sık aileleriyle çatışmalar yaşarlar. Ebeveynlerinden fiziksel ve duygusal olarak uzaklaştığı bu dönemde bir ebeveynini kaybeden ergenler sıklıkla suçluluk ve bağımsızlaşma işinin yarım kaldığı hissini yaşarlar. Bu uzaklaşma gereksinimi son derece doğal olduğu halde yas yaşantısını karmaşıklaştırmaktadır.
Çoğu ergenin aileleri ve kardeşleriyle ilişkilerinde zor anlar yaşadıklarını biliyoruz. Bu çatışmalar, aileden ayrı bir kimlik oluşturma sürecinin sonucudur. Ergen – ebeveyn ve kardeş ilişkilerinin karışık döneminde yaşanan ölüm, ergenin ölen kişiyle olan ilişkisi hakkında konuşma gereksinimi duymasına neden olabilir.
ERGENLERİN FARKLI BİR YARDIMA GEREKSİNİM DUYDUĞUNU GÖSTEREN BELİRTİLER
Daha önce de belirttiğimiz gibi, ergenin sağlıklı bir yas süreci yaşamasını zorlaştıran pek çok neden vardır. Yastaki ergenlerin bazıları uygun olmayan ya da kaygı verici davranışlar gösterebilirler. Şu belirtilerin olup olmadığını gözlemleyin;
Kronik depresyon belirtileri, uyku güçlüğü, huzursuzluk, düşük benlik saygısı,
Akademik başarısızlık, okulla ilgili etkinliklere ilgisizlik,
Aile ve arkadaş ilişkilerinde bozulma,
İlaç ve alkol kullanımı, kavga gibi riskli davranışlarda bulunma,
Olağanüstü güçlü ve olgun görünme, acıyı inkar etme.
Yaşadığı kayıp nedeniyle zor günler geçiren bir ergene yardımcı olmak için, çevredeki tüm olanaklar araştırılmalıdır. Bazı ergenler için sizin gibi destekleyici bir yetişkinin zaman ayırması ve ilgi göstermesi yeterli olurken bazıları için okul danışmanları (rehberlik servisleri) ve özel terapistler uygun yardım kaynakları olabilirler. Yasta olan ergene yardım ederken önemli olan ergenin kendisini güvenli ve destekleyici bir ortamda hissetmesidir.
DESTEK VEREN YETİŞKİNİN ROLÜ
Yetişkinlerin sevilen birinin ölümü karşısındaki tepkileri, gencin ölüme gösterdiği tepki üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Bazen, yetişkinler ölüm hakkında konuşmak istemezler. Çünkü, böyle yaparak genci acı ve üzüntüden koruyacaklarını düşünürler. Oysa gerçekte genç zaten bu yası yaşıyordur.
Sevdiği birini kaybeden ergen, yaşadığı üzüntü ve karmaşık duyguların kendisiyle ilgilenen yetişkin tarafından onaylandığını ve doğal bulunduğunu bilme ihtiyacındadır. Ayrıca, gencin yaşadığı bu acının sonsuza dek sürmeyeceğini anlaması için de yardıma ihtiyacı vardır. İhmal edildiğinde ise gencin hissedeceği yalnızlık ölümün kendisinden daha fazla acı verici olabilir. Daha da kötüsü genç kendisini acısıyla başbaşa hisseder.
KAYBIN ÖNEMİNİ ANLAMAYA ÇALIŞIN
Unutmayın ki, sevilen birinin ölümü ergen için çok zor ve önemli bir yaşantıdır. Kaybın önemini anlamaya çalışın ve tüm yardım çabalarınızda şefkatli ve duyarlı olun.
Yas karmaşık bir süreçtir. Ergenden ergene farklılık gösterir. Ergene yardımcı olmaya çalışan yetişkinin, yasın saklanacak ya da utanılacak bir şey değil, ölen kişi için duyulan sevginin doğal bir ifadesi olduğunu belirtmesi gerekir.
Yetişkinler, sevgi ve anlayışla, ergenleri bu zor zamanlarında destekleyebilir ve onların kişisel gelişimlerine yardımcı olabilirler.
B.C. BEREAVEMENT FOUNDATION
P.O. BOX 53530, 984 W. BROADWAY
VANCOUVER, B.C. V5Z 1K7 604-738-9950
TOLL FREE 1-877-779-2223
ÇEVİREN: TED Ankara Koleji Vakfı Danışma ve Rehberlik Merkezi
© TED ANKARA KOLEJİ,2000