Kişilerin beslenme alışkanlıkları farklılıklar gösterir, ancak yemeye ilişkin bazı sorunlar; fiziksel ve ruhsal sağlık üzerinde yıkıcı etkileri olabilecek kadar ciddi sorunlardır.
Gençler ve Yeme Problemleri
|
|
İnsanlar yeme tutumlarına göre farklılıklar gösterirler. Bazıları ya çok yerler ya da hiç yemezler, bazılarının yeme alışkanlıkları ise daha belirlidir. Bazıları kuvvetli bir kahvaltı yapmadan güne başlayamazken diğerleri günün ilerleyen saatlerine kadar bir şey yiyemezler. Bunlar kabul edilebilir farklılıklardır ve genellikle sorun olarak görülmemelidir. Örneğin, küçük çocuklar belli yiyecekleri yemeyi reddederler, ergenler ise moda olan şeyleri yerler. Pek çoğumuz, daha ince olabilmek, biraz kilo alabilmek ya da sağlık nedeni ile yaşantımızın bazı dönemlerinde diyet uygulamışızdır. |
Ancak bazı yeme problemleri ciddidir, fiziksel ve ruhsal sağlığı yıkıcı etkileri vardır. Yeme bozukluklarından en sık görülenleri; anoreksiya nervoza, bulimia ve compulsive (içtepisel) yemedir.
Yeme bozuklukları kızlarda erkeklere göre daha fazla görülür. Ancak erkeklerde de bu bozukluklara rastlandığı unutulmamalıdır.
Anoreksiya
Nervoza Anoreksiya Nervozada kişi normal vücut ağırlığından aşırı derecede korkar ve diğerlerinin dikkatini çekecek kadar çok fazla kilo kaybettiğinde bile hala kendisini şişman hisseder.
Sadece çok küçük miktarlarda genellikle salata, meyve ve sebze yiyerek kendini açlığa mahkum eder. Bazıları, düzgün bir diyetle beslenmesi için gösterilen çabalara öfke ve inatla direnç gösterirler ya da yiyormuş gibi yapıp yemezler.
Kızların adetlerinde aksamalar olabilir. Pek çoğu daha da çok kilo kaybetmek için büyük bir gayretle egzersiz yapar. Bununla birlikte genellikle başkaları için yemek pişirir ve onların yiyecekleriyle ilgilenirler.
Bulimia
|
Bulimia ergenlerde görülmesine rağmen daha büyük yaşlarda da rastlanan bir yeme bozukluğudur. Bulimia hastaları nöbet halinde hiç durmaksızın midelerini tıka basa yiyecekle doldururlar daha sonra da midelerindeki bu yiyeceklerden kurtulmak için ellerinden geleni yaparlar. Kusarak midelerini boşaltırlar. Büyük dozlarda idrar sökücüler de kullanabilirler. Aşırı kilolu ya da çok zayıf görünmemeleri nedeni ile yeme bozukluklarının denetlenmesi güçleşir. Sürekli yeme nöbetleri ve kusmalar sonunda vücutlarına ciddi hasarlar verir. |
|
Compulsive Eating(İçtepisel Yeme)
İçtepisel bir şekilde uzun süre vücudunun ihtiyacı olduğundan çok daha fazla, ya da kendilerini rahatlatmak veya dikkatlerini belli bir konudan uzaklaştırmak için yeme durumudur. Bu kişiler çok aşırı düzeyde kilo alırlar. Bu durum onların çok ciddi sağlık sorunları yaşamalarına neden olur.
Yemek ile ilgili sorunlar genellikle ergenlikte başlar ve sıklıkla da bu durum gencin sıkıntıda olduğunun bir belirtisidir.
Ergenlikte sıklıkla görülen bu sorunlar ciddiye alınmalıdır. Yeme bozuklukları gencin fiziksel sağlığına yaptığı olumsuz etkilerin yanısıra genellikle onun duygusal sorunlarının bir belirtisi olarak ortaya çıkması açısından da önemlidir..
Yeme bozuklukları, ev içindeki mutsuzluk, okul baskısı ya da aile yaşantısındaki çok temel değişikliklere bağlı olabilir. Örneğin; bir yas dönemine ya da boşanmaya bağlı olarak yaşanan kaybetme korkusu, istismarla karşılaşan bir çocuğun yaşadığı şok, üzüntü ve endişe tetikleyici olabilir. Bazı durumlarda, ince olmak ya da gerçek dışı bir ideale ulaşmak için toplumun baskısını hissetmek de aşırı bir diyet uygulanmasına neden olabilir.
|
|
Bazıları için büyümek ürkütücü bir deneyim olabilir. Anoreksiya da büyümeyi yavaşlatmaktadır, böylece yetişkin olmayı da erteleyebilir. Yeme bozukluğu olan bazı gençler kilolarını, yaşantılarının üzerinde kontrol sahibi oldukları tek konu olarak görürler. Yardım sağlanmadığı koşulda yeme bozuklukları gencin vücudunda hasara neden olur. Aynı zamanda, kendilerini kötü hissetmelerine, suçluluk duygularına ve depresyona neden olabilir. Çok sık olmamakla birlikte ciddi bir intihar riski vardır. Yeme bozuklukları gencin gelecekteki sağlığını da etkiler. Örneğin; ergenlikte yaşanan anorexia nervosa yetişkinlikte genellikle kısırlığa ve osteoporosise (kemik kırılganlığı) neden olur. Ne yazık ki bu bozuklukları yaşayanlar bu sorunlarını inkar edebilirler ya da gizleyebilirler. Yardıma gereksinim duyduklarını kabul etmek onlara zor gelir. |
Yeme Problemleri:
Dikkat edilmesi gereken birkaç belirti vardır.
Bazı durumlarda genç ile yakın ilişkide olan yetişkinler ve aileler için yeme bozuklukluğunu farketmek zor olabilir. Aşağıda özellikle yeme bozukluğu anlamına gelmeyen ancak bir problemin varlığını gösteren bazı belirtiler yer almaktadır.
o Sürekli öğün atlama ve takıntılı bir şekilde kalori hesabı yapma
o Sadece düşük kalorili yiyecekleri yeme
o Başkaları için yemek pişirme ve yiyecek satın alma isteği
o Vücudunu gizlemek amacı ile çok bol giysiler giyme
o Takıntılı bir şekilde fiziksel egzersiz yapma
Yardım için ne yapılabilir?
|
Tedavi edilmediği koşulda yeme bozuklukları daha da kötüye gitme eğilimindedir. Bu nedenle en kısa zamanda yardım sağlamak önemlidir. Genci, bu konuda uzmanlaşmış bir ruh sağlığı uzmanına (bir psikiyatrist, klinik psikolog) yönlendirmek gerekir. Tedavi, diyetin kontrolü, altta yatan sorunların çözümü ve hatta gerekiyorsa tüm ailenin terapiye alınması şeklinde bir yaklaşımla yapılır. Hasta eğer çok fazla kilo kaybetmişse ya da sağlanan yardım işe yaramıyorsa tedavinin daha iyi kontrol edilebileceği bir hastaneye ya da özel bir üniteye bir süre için yatması uygun olacaktır. Anne babasından yardım istemekte isteksiz görünen genç, danışmanından yardım isteyebilir. Okullarımızdaki rehberlik servislerinde gençlere yardım sağlayacak uzmanlar yer almaktadır. |
|
Kaynak: Young Minds 102-108, Clerkenwell Road, London.