Okullarda zorbalığın görülme sıklığı son yıllarda artış göstermekte ve birçok öğrencinin de bu olaylarla bir şekilde karşı karşıya kaldıkları bilinmektedir.

 

Zorbalık, ailelerin ve okullarda çocukların iyi durumda olmalarından sorumlu olan tüm kişilerin dikkatini, ilgisini gerektiren önemli bir konu olarak ortaya çıkmaktadır. Üstelik, hem zorba davranışlar gösteren hem de bu davranışlarla karşılaşan çocukların, bu tip davranışlarda yer almalarından dolayı zarar görme ihtimalleri vardır.

 

Zorbalığın, saldırgan davranışlardan farklı bir durum olduğu bilinmeli, zorbalığın bir arkadaş anlaşmazlığı olduğu düşünülmemelidir.

 

Zorbalık, öğrencilerin duygusal, fiziksel ve psikolojik güvenliğini tehdit eden bir sorundur. Zorbalık, bu yaşantılara maruz kalan çocuklarda, özellikle korku ve çaresizlik gibi güçlü ve yoğun duygular uyandırmaktadır. Zorbalıkta oluşan korkunun sebebi temelde güçsüzlük duygusudur. Kısaca zorbalık; okuldaki korku ve güç dengesizliğine neden olan bir sorunlar topluluğudur.

 

Zorbalık vurma ya da itme gibi basit fiziksel bir aşağılama olarak ele alınmamalıdır. Zorbalık, çatışma, şiddet veya münakaşadan farklıdır. Zorbalık kavramı, fiziksel veya psikolojik olarak aynı güçteki iki öğrencinin kavga etmeleri olarak da görülmemelidir. Yapılan bilimsel araştırmalar, zorbalık kavramı içersinde “güç dengesizliğine” dikkat çekmektedir. “Güç dengesizliği”, akranlar arasında fiziksel, psikolojik ve sosyal olarak diğerinden daha güçlü olmayı ifade etmektedir. Aynı zamanda zorbalığın içersinde “süre ve tekrarlanabilir olma” özelliği vurgulanmaktadır.

 

          Akran çatışması, genel olarak saldırganlığın bir parçası olarak ifade edilmektedir. Oysa zorbalık, saldırganlık ile aynı anlamı taşımamaktadır. Zorbalık, saldırganlığın bir biçimidir ve tahrik edilmeden bir veya daha fazla öğrencinin, kasten bir öğrenciye yapmış oldukları olumsuz davranışlar olarak tanımlanmaktadır.

 

ZORBA KİMDİR?

 

Kendi gücünü daha zayıf kişileri incitmek ya da onları korkutmak için kullanan kişidir. Başka bir deyişle, zorbalığa başvuran, zorbaca davranışı uygulayan kişidir. Zorbalar çoğunlukla; güçlü, atılgan, kolayca düşünmeden davranabilen, saldırganlıktan hoşlanan, popüler bireyler olarak karakterize edilirler.

 

ZORBALIĞIN ORTAYA ÇIKIŞ BİÇİMLERİ

 

Zorba öğrencilerin eylemleri farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Bunlardan bazıları şöyle sıralanabilir.

 

Vurmak,tekme atmak, itmek, çekmek vb,

Dövmek, dövmeye teşebbüs etmek,

Korkutmak, sindirmek,

Dalga geçmek, alay etmek, kızdırmak, sözel olarak sataşmak, 

Kötü isim(ler) takmak,

Kasıtlı olarak grup dışında tutup yalnızlığa itmek, oyun veya diğer etkinliklere katmamak,

Kişinin kendisine ya da ailesine hakaret etmek, küçük düşürmek,

Hakkında yalan-yanlış söylentiler çıkarmak ve yaymak,

Kasıtlı olarak eşyalarına zarar vermek,

Korkutarak eşya ya da parasını almak,

Çeşitli şekillerde kişinin kendisini kötü hissetmesine sebep olmak,

Tacizde bulunmak.

 

ZORBALIĞIN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ

 

Zorbalık konusundaki çalışmalar incelendiğinde, aşağıda belirtilen ayırt edici özellikler dikkat çekmektedir.

 

Zorbalık bilinçli ve istençli olarak yapılan ve  fiziksel, zihinsel, sosyal ya da psikolojik zarar verme amacı güden söz ve eylemlerdir.

 

Zorbalığın belli bir süre tekrarlama özelliği, sürekliliği vardır.

 

Zorbaca davranışlara uğrayan kişinin kendini koruyamayacak ve savunamayacak durumda olması söz konusudur.

 

Zorbalar eylemlerini bireysel ya da grup olarak yapabilmektedir.

 

Zorbalar, bu tür eylemlerden dolayı genellikle kendilerine bazı yararlar (fiziksel, psikolojik ya da sosyal) sağladıkları  inancındadırlar.

 

Yapılan araştırma sonuçlarına göre; zorbalık davranışı gösteren ve zorbalığa uğrayan öğrencilerin ortak özellikleri şunlardır:

 

Zorbalık davranışı gösteren öğrencilerin ortak özellikleri:

 

Genellikle benlik saygısı yüksektir.

Empati kurma yeteneği gelişmemiştir.

Sosyal becerilerde ve ilişki kurma biçimlerinde yetersizlikler olabilir.

Saldırgan ve dürtüsel yapıya sahiptir, erkeklerde fiziksel üstünlük de eşlik edebilir.

 

Zorbalığa uğrayan öğrencilerin ortak özellikleri:

 

Genellikle güvensiz ve kendilerini koruyamayan, pasif ve boyun eğici bir tarzları vardır.

Utangaç ve içine kapanıktır.

Çok arkadaşı yoktur.

Genellikle aşırı koruyucu ailelerin çocuklarıdır.

Farklı özelliklere sahip olabilir (kekemelik, gözlük kullanma, diş aparatı kullanma vb.).

 

ZORBALIĞIN YOL AÇTIĞI SORUNLAR

 

Psikolojik sorunlar (huzursuzluk, kaygı, panik, gerginlik hissi, konsantre bozukluğu vb. duygusal değişimler ile var olan sorunların artması, uyku sorunları, altını ıslatma, okul fobisi ve depresyon görülebilmektedir.) 

Akademik sorunlar (okula uyumda bozulma, okulu güvensiz ve mutsuz bir yer olarak algılama, devamsızlığın artması,  ders başarısında düşme, okul reddi vb.)

Sosyal  sorunlar (sosyal ve duygusal sorunlar yaşama, arkadaşlık kurmak ve sürdürmekte sıkıntı yaşama,  olumsuz benlik algısı ifade etme, güvensizlik yaşama ve içine kapanıklık, utangaçlık vb.).

 

 Zorbalık davranışı gösteren çocuklar;

 

Yardım edilmezse ileriki yıllarda da başkalarının üzerindeki güçlerini kötüye kullanmaya devam eder ve başkaları için bir tehdit oluşturabilirler.

Soyutlanabilir ve yalnız kalabilirler.

Başkalarıyla işbirliğinin yarattığı mutluluk ve olumlu duygulardan yoksun kalabilirler.

Zorbalık davranışlarına şahit olan çocuklar ise;

 

Kendilerini güvende hissetmeyebilirler.

Kendilerini savunmak için sürekli tetikte bekleyebilirler.

Etraflarında olup biten şiddet davranışlarından dolayı mutsuzluk, üzüntü, korku, umutsuzluk gibi olumsuz duygulara sahip olabilirler.

Çocukların neden zorbalık davranışları sergilediklerine ilişkin olarak,

 

Ailesel nedenler,

Becerilerden yoksun olmak,

Dürtüsellik,

Okula ilişkin nedenler düşünülebilir.

 

AİLELERE ÖNERİLER

 

Çocukların, özellikle saldırgan davranışlarla istediklerini yerine getirmelerine izin verilmemeli, bu tür davranışlar pekiştirilmemelidir.

Çocuklara, sosyal olgunluğuna uygun görevler verilerek kendine güvenin gelişmesi yönünde desteklenmelidir. 

Çocuklar kızgın ve öfkeliyken onlarla tartışmamalı, çocuk sakinleştikten sonra bu durum birlikte konuşularak değerlendirilmelidir.

Çocuğun seyrettiği TV programları, filmler ve oynadığı bilgisayar oyunları, ilgileri konusunda dikkatli olunması gerekir. Televizyon izlemeyi sınırlandırmalı, hangi programları izledikleri, hangi bilgisayar oyunlarını oynadıkları  kontrol edilmelidir.

Seyredilen film ve yaşanılan gerçek olaylar üzerinde mutlaka konuşulmalı, topluma uyan veya uymayan davranışlar birlikte değerlendirilmelidir.

Çocuklar çeşitli sosyal ve sportif alanlara yöneltilmeli, ilgi alanlarını ve hobilerini yapmaları için fırsatlar verilmelidir.

Aileler çocuklarıyla daha nitelikli zaman geçirmeli, zorbalık davranışlarına karşı dikkatli ve özenli olmalıdır.

Aileler çocuklarının diğer arkadaşlarının yanında popüler olması yönündeki arzularını, çocuklarına yansıtmaktan kaçınmalıdır.

Aileler çocuklarıyla sorgulayıcı nitelikte değil, paylaşım amacıyla sohbet etmeli, çocuklarının arkadaşlıklarını (kendisini üzen veya kızdıran) anlamaya çalışmalıdırlar.

Aileler, çocuklarının davranışları ile ilgili olarak sıklıkla öğretmenlerinden bilgi almalı ve eğer bir alanda sorun belirtilirse, çocuğuna nasıl yardım edebileceği konusunda öğretmenler ve uzmanlar ile işbirliği yapmalıdırlar.

Anne-baba olarak çocuğunuzun bir mağdur olduğunu öğrenirseniz;

 

Aileler, çocuğunun birisiyle sorun yaşadığını öğrendiğinde, sakin davranmalı, sorunu okulun çözmesi için zaman tanımalıdır.

Aileler, çocuklarını dinlemeli ve ona güven vermelidir. Çocuklarının duyguları hakkında konuşarak, zorbalığa uğramasına neden olan özellikleri konusunda çocuklarını güçlendirmelidirler.

Aralarında sorun yaşayan çocukların ailelerinin biraraya gelmesi, sorunun çözümünü zorlaştırabilir. Bu sebeple ailelerin bu konuda birbirleriyle görüşmemeleri daha doğru olacaktır.

Anne-baba olarak çocuğunuzun bir zorba olduğunu öğrenirseniz;

 

Aileler;

 

Çocuklarıyla konuyu sakin ancak ciddiye alarak konuşmalı, bu davranışların çocuklar arasında   doğal bir davranış olarak değerlendirilmediğini açıklamalıdır.

Çocuklarına bu davranışlara maruz kalan arkadaşının duygusunu anlatmalı, empati kurmasını sağlamalıdır.

Çocuklarının bu tür davranışlarını asla onaylamayacaklarını kesin bir dille belirtmelidir.

Çocuklarını savunmamalıdırlar.                                          

Aile bireyleri diğer konularda olduğu gibi bu konuda da çocuklarına karşı tutarlı ve kararlı davranılmalıdır.

Kardeşler arasında böyle bir durum varsa mutlaka müdehale etmeli, bu tür davranışlara izin vermemelidirler.

Akran zorbalığı,  toplumsal yaşantının sürdüğü ortamlarda önemli bir sorundur ve bu sorunla ebeveynlerin tek başlarına baş etmeleri oldukça zordur. Davranışsal sorunların, en sağlıklı biçimde aile-okul-çocuk üçgeninde, öğretmenlerin, ebeveynlerin ve uzmanların birbirleri ile iletişim halinde bulunarak çözülebileceği unutulmamalıdır.

 

 

PDR Koordinatörlüğü 1-5.sınıflar Birimi

 

Kaynaklar

 

http://www.kilavuzpsikoloji.com/makaleler?makale

http://emc.emu.edu.tr/akademik/rehberetkinlik. bulten1akranzorbaligi.pdf. 

http://gelisimportali.net/index.php?option=com_content&task...

www.annebebek.com.tr/cocuk/1273/1273.html

http://site.mynet.com/pdrhizmetleri/a8.html